ENGELLİ BİR BEBEĞİN ANNESİ OLMAK

Bir kadın annelik yolculuğuna hazırlanırken sadece bebeğinin kim olacağı değil, bebek olunca nasıl birine dönüşeceği ve gelecekte nasıl bir anne olmak  istediğini de  düşünür. Bir anne için her halde gebeliği boyunca yaşadığı  en can alıcı nokta, bebeğinin tamamen sağlıksız olduğunu öğrendiği  andır.

Anne gebeliği boyunca hayalinde bir bebek vardır ve bu bebeği merkez alan bir gelecek ve  zihninde bir aile hayal eder. Gebeliği boyunca düşünceleri bununla meşgul olur. Bugün sizlerle engelli bir bebekle karşılaşacak annenin ruhsal süreciyle ilgili konuşacağım. Bebeğin engelli doğacağı gerçeği yada erken doğum ile özel bir bakım ihtiyacı annede bir şok etkisi yaratır.

Bu gerçekle tanışan bir anne bundan sonra ki hayallerinde bu bebeğin okula gidişini, ergenlik heyacanlarını, yetişkin olduğunda evlenmesini, işe girmesini, anne ya da baba olmasını yada siz yaşlandığınızda elinizden tutacağı ihtimallerini zihninden çıkarmak zorunda kalır.

Bu öyle bir süreçtir ki o bebeğin doğumu ile zaman durur. Gelecek diye bir kavram yok olur, tek bir şey vardır  o an… Gelecek hayal edilemez, gebelik süreci ise hafızalardan kazınırcasına silinmek istenir. Sadece gelecek ile geçmişin arasına sıkışmış bir anne vardır. Bu dünyada sevgi, sabır, dayanıklılığınızı sonsuz kullanmaya çalışırsınız. Bu anneler de bebekteki engeli çözmeye yönelik bir gayret, yetersizlik duyguları belki bir suçluluk buna eşlik edebilir. Bu engelli bebekle özdeşleşmek ve onunla bağ kurmada zorlanmalar çok sık yaşanan sorunlardır.

Doğumdan hemen sonra, sağlıksız bir bebek olacağı gerçeği bomba gibidir.  Ortama sağlık ekibi tarafından söylenilen gerçek aileyi parça parça eder.  Bazen anne hamile iken çıkan testlerin sonucunda bir riskle karşılaşabilir. Sağlık ekibi bilgilendirmeyi yapar ancak arkada yüreği engelli bir aile kalır. Ailenin kafasında binlerce soru vardır. Bu soruların cevapları hekim tarafından dönüp dönüp anlatılsa bile hiçbir zaman bebek doğana kadar annenin kaygıları geçmez. Hakikat ise durumun neye döneceği ve sürecin nasıl ilerleyeceğinin tam net görülememesidir. Bu süreç annenin en zor zamanıdır belirsizlik…

Bebeğin büyümeye başlaması ile onun oturması, yürümesi, ilk kelimeleri, büyük bir heyecanla beklenilir. Bu motor gelişmeler görülmedikçe yürekte hissedilen acı, hüzün ve suçluluk duygusu giderek artar. Annenin zihnindeki hayal ettiği ideal bebek ile mükemmel olmayan gerçek bebeğin arasındaki fark belirginleştikçe anne de kendi yalnızlığına itilir.

Burada anneye düşen en önemli görev çocuğunun engelinin ötesini onun kim olduğunu görebilmesidir. Onun becerileri, yetenekleri, doğal yatkınlığı, sevmedikleri ve sevdiklerini tanıyarak onun iç dünyasına giren yolun kapılarını aralayabilmelidir.

Anneler bebeklerini kendilerinin bir parçası ve uzantıları olarak görürler. Eğer  bebek  ile anne arasında bağ kurulmadan  engelli tanısını alınmışsa, anne bebeğinden utanabilir yada ona sahiplenmek istemeyebilir.  Bu inkar savunma mekanizması ile olayı kabullenmeme sürecidir.

Sağlıklı bir bebeğin doğumu ile bebeğine kavuşan bir anne kendini sağlıklı bir çocuk doğurduğu için güçlü ve yetenekli hissedebilir. Engelli bir bebeğin annesi kendini yetersiz ve suçlu olarak görebilir.

Bebeğiniz erken  doğmuş olabilir, ağır gelişim geriliği olabilir yada pür engelli doğabilir . Doğum sonrası süreçte küvezde kalıp sizinle sağlıklı bir bağlanma yapamamış olabilir. Anne bebek arası kurulan ilk bağlanma fiziksel ten tene temasdır. Bu bağlanmanın güvenli olması dış dünyanın tehlikelerine karşı bebeğin güvenliğini sağlar. Ten tene temasın hemen ardından anne kokusu ve sıcaklığı ile psikolojik bağlanma sağlanır. Anne ve bebeğin göğüs göğüse teması bu bebeğin korkusuzca dünya ile yüzleşeceğine atılan ilk sağlam adımdır. Annenin bebeğine bağlanma süreci daha hızlı olur.

Oysa prematüre bebeklerde bu bağlanma belki de  küvezin o küçük camından uzanan şüpheli  bir anne elini tutarak başlar. Pek çok ebeveynde küvezdeki o minik ele dokunmaya korkar. Şu anda bazı yenidoğan bakımlarında annenin daha çok sürecin içinde olduğu kanguru bakımları hizmete girmeye başlamıştır.

Özellikle erken doğan bebeklerde anneler daha hayal aleminde gezerken, birden bebeğinin beklenen süreden daha erken geleceği stresi ile karşılaşması annenin özgürce yenidoğan bebeğini sevmesini bile engelleyebilir. Bazen babalar engelli çocuğa dayanamayıp sorumluluklarından kaçabilirler. Anneye belki de daha fazla güç düşebilir. Bazen de babalar çok daha fazla korumacı ve destekleyici yaklaşabilirler. Engelli bebek bazen de aile içi ebeveynlerin birbirlerini  suçlamalarına yol açar. Özellikle de ailede genetiksel bir problem varsa o taraf günah keçisi ilan edilir.

Aile içi çiftlerin birbirine güvenleri azalır. Sosyal ilişkileri bozulabilir. Beklenmeyen masraflar katlanarak artar. Bazen de ilişkiler farklı bir boyuta ilerler. Ebeveynler birbirlerine inanılmaz kenetlenir.

Engelli ve prematüre bebeği olan annelerin desteğe ihtiyacı olduğu kanaatindeyim. Bu annelerin doğumdan sonra bir çeşit travma yaşadığıdır. Bu anneler psikyatrik vakalar değildir. Sadece stres altında yalnız bırakılmaması gereken desteğe ihtiyacı olan normal insanlardır.

Anneye engelli yada ağır gelişme geriliği olan bebeğin yetiştirilmesinde deneyimli profesyonel bir ekibin vereceği destektir. O kişi annenin bebeği ile bağlanmasına destek verebilmelidir. Bebeğin yapamayacakları değil de neler yapabileceği gerçeği ile  anneyi tanıştırmalıdır. Belki de arayı fazla uzatmadan gelecek yeni bir bebek annenin yas sürecini yok edebilir. İkinci bir bebek, engelli bebeği yok saymak için gelmeyecektir. Aksine anne ve babaya yeni bir hayat ve yeni bir bakış açısı için can damarı olacaktır. Engelli bebeğin gereksiz incelenmesini de belki durduracak, onun da bir birey olduğu gerçeğini aileye gösterecektir.